شرکت های تجاری سرمایه خود را در هنگام تشکیل با توجه به برآوردی که از هزینه ها و نیاز خود برای اجرای موضوع قرارداد بر مبنای عوامل و شرایط موجود زمان به عمل می آورند ، تعیین می کنند. این عوامل و شرایط ممکن است بعدها تغییر کرده و موجبات تجدید نظر در میزان سرمایه را به صورت افزایش و یا کاهش آن ، ایجاب کند. افزایش قیمت خدمات و یا کالاها و مواد اولیه و یا توسعه موضوع قرارداد بیش از حد پیش بینی شده از موجبات افزایش سرمایه است بر عکس کاهش قیمت عوامل مذکور ، کسب امتیازات مالی بدون اینکه پولی برای آن بپردازند یا با قیمت کمتر ( مثل زمین ، کارخانه و غیره ) از دلایل کاهش سرمایه خواهد بود.

افزایش یا کاهش سرمایه تابع تشریفات خاصی است که هر یک از آن ها را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم.
الف ) افزایش سرمایه . در صورتی که یک شرکت سهامی تصمیم به افزایش سرمایه خود داشته باشد باید نکات ذیل را مد نظر داشته باشد :
اول ) افزایش سرمایه در صورتی امکان پذیر است که تمام سرمایه تعهد شده شرکت پرداخت شده باشد و اگر هنوز تمام سرمایه شرکت به وسیله شرکا پرداخت نشده است . شرکت نیاز به افزایش سرمایه خود ندارند.
دوم ) افزایش سرمایه به دو صورت ممکن است انجام شود. با قیمت اسمی هر سهم افزایش یابد ( مشروط بر اینکه در شرکت های سهامی عام قیمت اسمی هر سهم از ده هزار ریال بیشتر نباشد ) و یا بر تعداد سهام موجود افزوده گردد.
طبق ماده 159 لایحه اصلاحی افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام ، به صورت تعهد ، مستلزم موافقت کلیه صاحبان سهام است.
سوم ) افزایش سرمایه به پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب عمومی فوق العاده انجام می گردد. پیشنهاد هیئت مدیره باید متضمن گزارش توجیهی هیئت مدیره درباره افزایش سرمایه همراه با اظهارنظر بازرس یا بازرسان شرکت در این مورد باشد. مجمع عمومی فوق العاده می تواند این حق را به هیئت مدیره تفویض کند.
چهارم ) پس از اتخاذ تصمیم در مورد افزایش سرمایه مراتب باید در روزنامه کثیرالانتشار منتخب شرکت آگهی شود.
پنجم ) در صورتی که افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید به عمل آید و سهام جدید به مبلغی بیشتر از قیمت اسمی آن به فروش برسد ، اضافه ارزشی که از این بابت نصیب شرکت می گردد ممکن است طبق ماده 160 لایحه اصلاحی به صورت ذیل مصرف شود :
- به اندوخته قانونی منتقل گردد.
- نقداَ بین صاحبان سهام سابق تقسیم گردد.
- به ازای آن سهام جدید صادر و به صاحبان سهام سابق داده شود.
ب ) کاهش سرمایه . به طوری که در مقالات قبلی نیز یادآوری شد ممکن است بعد از تشکیل شرکت موجباتی فراهم گردد که دیگر لزومی برای حفظ همه سرمایه اولیه شرکت به نظر نرسد در این صورت شرکت اقدام به کاهش سرمایه خود می کند.
اول ) کاهش اجباری
کاهش اجباری سرمایه وقتی پیش می آید که سرمایه شرکت در اثر زیان های وارده نصف یا از نصف کمتر می شود در این صورت هیئت مدیره باید بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده را دعوت کند.
مجمع عمومی فوق العاده می تواند اقدامات ذیل را انجام دهد : یا اینکه شرکت را منحل کند و یا اینکه در صورت تصمیم به بقای شرکت ، اقدام به کاهش سرمایه کند. مگر اینکه در صورت کاهش سرمایه میزان آن از حد نصاب مقرر برای این شرکت ها کمتر شود که در این صورت چاره ای جز انحلال یا تبدیل شرکت به نوع دیگری نیست. در صورت تصمیم به کاهش سرمایه ، شرکت باید مقررات ماده 6 لایحه اصلاحی را در مورد ثبت شرکت عمل کند.
در کاهش اجباری سرمایه ، برخلاف کاهش اختیاری . طبق تبصره ماده 189 لایحه اصلاحی کاهش ممکن است از طریق کاهش تعداد یا مبلغ اسمی سهام صورت گیرد.
دوم ) کاهش اختیاری
طبق ماده 189 لایحه اصلاحی : " علاوه بر کاهش اجباری سرمایه مذکور در ماده 141 مجمع عمومی فوق العاده شرکت می تواند به پیشنهاد هیئت مدیره در مورد کاهش سرمایه شرکت به طور اختیاری اتخاذ تصمیم کند مشروط بر آنکه بر اثر کاهش سرمایه به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نشود و سرمایه شرکت از حداقل مقرر در ماده 5 این قانون کمتر نگردد" . کاهش اختیاری سرمایه ، برخلاف کاهش اجباری دارای شرایط و تشریفاتی است که باید قبل از کاهش انجام گردد کاهش اختیاری سرمایه مستلزم دو نوع شرط است : شرایط اساسی و شرایط صوری و تشریقاتی به شرح ذیل :
1. شرایط اساسی : کاهش سرمایه اختیاری در صورتی امکان پذیر است که طبق ماده 189 لایحه اصلاحی :
اولاَ : به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نیاورد. ( یعنی هر تصمیمی در مورد کاهش گرفته می شود نسبت به همه سهامداران به طور مساوی اعمال گردد ) .
ثانیاَ : سرمایه شرکت از حداقل مقرر در ماده 5 لایحه اصلاحی کمتر نگردد.
ثالثاَ : طبق تبصره ماده 189 لایحه اصلاحی ، کاهش اختیاری سرمایه ، برخلاف کاهش اجباری ، فقط از طریق کاهش بهای اسمی سهام انجم می پذیرد.
2. شرایط تشریفات : پیش بینی این شرایط بیشتر برای حفظ حقوق اشخاص ثالث و طلبکاران شرکت است زیرا با توجه به محدودیت مسئولیت شرکا در شرکت های سهامی به میزان آورده آن ها در شرکت ( یعنی فقط به میزان سرمایه ) ممکن است سرمایه شرکت کاهش یابد و مردم از آن بی اطلاع بمانند و به اعتبار سرمایه اولیه شرکت با آن معامله کنند در حالی که این سرمایه تقلیل یافته است لذا قانون کاهش اختیاری سرمایه را منوط به شرایط تشریفاتی ذیل کرده است :
اولاَ : پیشنهاد کاهش سرمایه از طرف هیئت مدیره همراه با گزارش توجیهی آن ( علت درخواست کاهش سرمایه ) و گزارشی از وضعیت مالی شرکت از ابتدای سال مالی که مجمع عمومی ترازنامه آن را تصویب کرده است ، 45 روز قبل از تشکیل مجمع عمومی فوق العاده ای که کاهش سرمایه در دستور جلسه آن قرار گرفته است ، در اختیار بازرسان قرار گیرد.
ثانیاَ : بازرسان باید بعد از دریافت تقاضای هیئت مدیره به همراه گزارشات مربوطه آن را مطالعه و دقیقاَ مورد بررسی قرار داده و نظر خود را نفیاَ یا اثباتاَ به مجمع عمومی فوق العاده اعلام نماید.
ثالثاَ : مجمع عمومی فوق العاده پس از بررسی پیشنهاد هیئت مدیره و نظرات بازرس یا بازرسان شرکت در مورد کاهش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند. چنانچه مجمع پیشنهاد را بپذیرد و تصمیم به کاهش سرمایه بگیرد در این صورت حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ اتخاذ تصمیم موضوع کاهش باید در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشار منتخب شرکت ، درج گردد.
رابعاَ : پس از انتشار آگهی هر شخص ذینفع ، مثل دارندگان اوراق قرضه یا بستانکاران ، که منشا طلب آن ها قبل از انتشار آگهی باشد ( یعنی معامله ، یا قرارداد یا هر عملی که منشا مطالبات آن ها است قبل از انتشار آگهی باشد ، زیرا بعد از انتشار آگهی دلیلی بر ادعای عدم اطلاع از میزان واقعی سرمایه شرکت وجود ندارد ) می تواند ظرف مدت دو ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی ( تاریخ روزنامه رسمی یا کثیرالانتشار ) اعتراض خود را نسبت به کاهش سرمایه تقدیم دادگاه کند.
خامساَ : در صورتی که دادگاه اعتراض را وارد تشخیص دهد، در این صورت یا شرکت باید برای پرداخت طلب طلبکار در موعد مقرر وثیقه بدهد و یا در غیر این صورت طلب طلبکار اگر موجل ( مدت دار ) باشد به صورت " حال " درآمده نقداَ بپردازد.
ضمناَ تا انقضای مدت مهلت اعتراض ( دو ماه ) و در صورت وجود معترض و قبول اعتراض از طرف دادگاه قبل از اجرای کامل حکم دادگاه ، کاهش سرمایه ممنوع است.
ماده 198 لایحه اصلاحی مقرر می دارد : " خرید سهام شرکت توسط همان شرکت ممنوع است " .
در صورتی خرید سهام شرکت توسط خود شرکت تحقق پیدا می کند که شخص حقوقی سهام شرکا را خریداری کند. بنابراین خرید سهام شرکا به وسیله شرکت ، در حقیقت و به یک اعتبار ، انتقال دارایی شرکت از یک قسمت به قسمت دیگر است. به عبارت دیگر شرکت با خرید سهام شرکا مالک چیزی می گردد که قبل از خرید هم مالک آن بوده است و این از نظر حقوقی امکان پذیر نیست. به علاوه این امر می تواند بدون آگهی و انجام تشریفات انتشار انجام شود که بر خلاف نظر مقنن است.
جهت مزید اطلاع خوانندگان محترم،به اطلاع می رساند،" ثبت شرکت کیا " با بیش از دو دهه تجربه ی موفق و با بهره گیری از جمعی از متخصصان و وکلای برجسته ی دادگستری، به صورت فوق حرفه ای خدمات خود را در زمینه هایی نظیر ثبت شرکت، ثبت علائم تجاری، ثبت اختراع و طرح صنعتی، ثبت صورتجلسات شرکت ها، ثبت تغییرات پس از شرکت در جهت رفع نیازهای ثبتی و حقوقی افراد حقیقی و حقوقی ارائه می دهد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان تخصصی ، با همکاران ما در کیا ثبت تماس حاصل نمایید.