برای شروع یک فعالیت در حوزه های مختلف مانند :اقتصادی ، تجاری ، فرهنگی ،آموزشی ،علمی، خیریه و....... شرکت ها و موسساتی قابل ثبت هستند که در این مقاله به بررسی و معرفی آنها می پردازیم :
در ابتدا به تقسیم بندی اولیه انواع شرکت ها می پردازیم
اصولا شرکت چیست ؟
شركت در لغت به معنای قسمت و سهم می باشد. در اصطلاح حقوقی نیز، اجتماع حقوق مالكین متعدد در شیئ واحد به نحو اشاعه را شركت می گویند.
شركت به طور كلی به دو قسم تجاری و غیرتجاری یا مدنی تقسیم می شود.
شرکت های تجاری:
در قانون تجارت ایران تعریف دقیقی از شرکت تجاری وجود ندارد و توضیح منحصر به وصف انواع شرکت تجاری می باشد اما قانون مدنی آن را در ماده 571 به این طریق تعریف می نماید : شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه البته این تعریف شامل کلیه شرکت ها و اشاعات است . در تعریف دقیق تری ازشرکت تجاری، این شرکت ایگونه تعریف شده است: شرکت تجارتي، قراردادي است که به موجب آن يک يا چند نفر توافق مي‌کنند سرمايه مستقلي را که از جمع آورده‌هاي آنها تشکيل مي‌شود، ايجاد کنند و به مؤسسه‌اي که براي انجام مقاصد خاصي تشکيل مي‌گردد، اختصاص دهند و در منافع و زيان‌هاي احتمالي حاصل از به کارگيري سرمايه سهيم شوند
بطور کلی در قانون تجارت هفت گونه شرکت تجاری وجود دارد:
شرکت سهامی.(شامل شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص)
شرکت با مسئولیت محدود.
شرکت تضامنی.
شرکت مختلط غیر سهامی.
شرکت مختلط سهامی.
شرکت نسبی.
شرکت تعاونی تولید و مصرف.
شرایط اساسی شرکت های تجارتی
فعالیت شرکت های تجاری به صورت اختیاری و در نتیجه عقد قرار دادی خواهند بود و در نوع سهامی آن خرید سهم به معنای امضای قرارداد می باشد
1- قصد و رضای شرکاء
چون تشکیل شرکت تجارتی اختیاری است از آن جهت شرکاء باید قصد و رضایت برای ورود در شرکت داشته باشند بنابراین اگر کسی در عقد قرار داد مکره بوده و یا اشتباه کرده باشد و رضایت و یا قصد ورود در شرکت نداشته باشد، این عقد باطل است.
2- اهلیت شرکاء
شرکائ مؤسس باید برای معامله و عقد قرار داد اهلیت داشته باشند بنابراین صغیر و مجنون و امثال آنها نمی توانند شرکت تأسیس نمایند مگر آن که مطابق قانون مدنی ، ولی یا قیم از طرف آنها اقدام نماید و الا شرکت باطل است.
باید در نظر داشت پس از تشکیل شرکت مطابق مقررات قانونی خرید و فروش سهام یا سهم الشرکه بین اشخاصی که اهلیت ندارند و یا قصد ورضایت نداشته اند باعث بطلان قرارداد نبوده و فقط در معامله سهام مؤثر است.
مشروع بودن موضوع و جهت شرکت
موضوعی که شرکت به آن اشتغال خواهد داشت باید مشروع باشد مثلاً اگر شرکتی برای خرید و فروش اسلحه غیر مجاز یا ایجاد قمارخانه و یا قاچاق اجناس تشکیل شود باطل خواهد بود. همچنین جهت شرکت یعنی نتیجه ای که شرکت برای آن تشکیل می شود ( که ایجاد منفعت است ) باید هم مشروع و هم عقلایی باشد . مثلاً شرکتی که منافع آن برای کمک به ایجاد اغتشاش در کشور و جنگ باشد به علت نامشروع بودن و یا شرکتی که فرضاً برای خشکاندن دریاها بدون استفاده از آن تشکیل شود، به علت عقلایی نبودن باطل است.
شرکت مدنی:
شراكت و مالكیت چند نفر در ملك واحد به نحو مشاع، شركت مدنی گفته میشود.
شركت مدنی از مباحث حقوق مدنی است و خود به دو قسم (شرکت عقدی و شركت غیر عقدی یا شركت قهری)تقسیم میشود:
1-شرکت عقدی: این شرکت مانند خانه ایی که دو نفر با هم بخرند ،به موجب عقد مالکیت مشاع به دست می آید
اثر شركت عقدی این است كه تصرفات شریك درزمان مشترك منوط به اجازه و رضایت دیگری است و شریك می‌تواند به عنوان نمایندگی از دیگران درزمان مشترك تصرف كند.
شركت عقدی، عقد جائز است و طرفین می‌توانند از اجازه مذكور منصرف شوند، ولی عنوان شركت، تا زمان تقسیم اموال مشترك باقی خواهد بود.
2- شركت غیر عقدی یا شركت قهری:عبارت است از اینكه مالكیت مشاع برای شركاء با عقد نباشد بلكه ممكن است بوسیله امتزاج یا ارث حاصل شود.
منظور از امتزاج، مخلوط شدن مال است به گونه‌ای كه نتوان از همدیگر تمیز داد و مالكیت وراث بر ارث، مشاعی است تا زمانی كه تقسیم شود.
احكام شركت مدنی:
1- در نفع و ضرر به نسبت سهم خواهد بود، چرا كه منظور از شركت مدنی، تجارت و خرید و فروش نیست.
«هر یك از شركاء به نسبت سهم خود در نفع و ضرر سهیم می‌باشد مگر این كه برای یك یا چند نفر در مقابل عملی، سهم زیادتری منظور شده باشد» (مفاد ماده 575 قانون مدنی)
2- دریافت ثمن و مال الاجاره به نسبت سهم: در صورت فروش یا اجاره اموال شركت، هر یك از شركاء به نسبت سهم خود مستحق خواهند بود.
علاوه بر شرکت های هفت گانه تجاری موسساتی جهت انجام اموری که جنبه غیر تجاری دارد از قبیل کارهای علمی و ادبی یا امور خیریه یا خدماتی نیز تاسیس می شوند که درماده یک آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیر تجاری ، موسسه غیر تجاری را چنین تعریف نموده است:
تعریف موسسات غیر تجاری؟
"مقصود از تشکیلات و موسسات غیر تجارتی مذکور در ماده 584 قانون تجارت کلیه تشکیلات و موسساتی است که برای مقاصد غیر تجارتی از قبیل امور علمی یا امور خیریه وامثال آن تشکیل می شود اعم از آنکه موسسین و تشکیل دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند."
بنا بر تعریفی که در بالا ارائه شد موسسات غیر تجاری (خدمات علمی آموزشی و ارائه کمک های انسانی و......) که شخصیت حقوقی برای آنها متصوریم بر دونوعند و این تقسیم بندی بر اساس ((نفع مالی)) در این مجموعه ها می باشد.
موسسات غیر انتفاعی :
این موسسات که جهت انجام فعالیت هایی مانند انجمن های علمی ، انجمن های دینی، موسسات خیریه ، دستجات سیاسی و .....تاسیس می شوند و مقصود از تاسیس آنها دست یابی به منفعت مالی نمی باشد. این موسسات بعد از اقدام به ثبت از طریق اداره کل نیروی انتظامی استعلام می شوند و در صورت موفقیت پروسه ثبت مجموعه کامل می شود.
موسسات غیر تجاری:
موسسات غیر تجاری مانند آموزشگاه ها زبان ، موسسات و آموزشگاههای علمی ، شرکت های خدماتی مانند نظافت و غیره که همراه خدمت رسانی به دنبال کسب منفعت مالی هستند . جهت تاسیس این موسسات مسب مجوز الزامی می باشد.
