• شرکت تضامنی :
ماده ۱۱۶ قانون تجارت شرکت تضامنی را تعریف کرده و بیان می دارد :
شرکت تضامنی، شرکتی است که درتحت اسم مخصوص،برای امورتجارتی بین دو یا چند نفر، با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود :
اگردارایی شرکت برای پرداخت تمام قروض کافی نباشد،هریک ازشرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است.
هرقراری که بین شرکاء برخلاف این،ترتیب داده شده باشد،درمقابل اشخاص ثالث، کان لم یکن خواهد بود.
• موارد انحلال و فسخ شرکت تضامنی
الف : موارد انحلال شرکت تضامنی :
شرکت های تضامنی قانوناً درموارد زیرمنحل می شوند :
1. به تقاضای طلبکار درموارد زیرین :
الف_ درصورتی که بستانکاران نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی بدهکارخود، وصول کنند.
ب_ درصورتی که سهم بدهکارازمنافع شرکت تضامنی کافی برای پرداخت طلب آنها نباشد که می‌توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند.( اعم ازاینکه شرکت برای مدت محدود یاغیرمحدود تشکیل شده باشد.) مشروط براینکه :
اولاً: لااقل ۶ ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی، به اطلاع شرکت رسانیده باشند.دراین صورت شرکت یا بعضی ازشرکاء می توانند تا زمانی که حکم نهایی انحلال شرکت صادر نشده است:
یک_ با پرداخت طلب بدهکاران مزبورتا حد دارایی بدهکار درشرکت، یا جلب رضایت آنان به طریق دیگر، از انحلال شرکت جلوگیری کنند.
ثانیاً: شرکت یا بعضی ازشرکاء نتوانند طلب بدهکاران قرض دار را پرداخت و یا رضایت آنان را مبنی برانصراف ازدرخواست انحلال شرکت، جلب نمایند.
۲. وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود، انجام داده یا انجام آن غیرممکن باشد.
۳. وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل ومدت سپری شده باشد.
۴. درصورتی که شرکت ورشکست شود.
۵. درصورت رضایت تمام شرکاء
۶. درصورتی که یکی ازشرکاء به دلایلی انحلال شرکت را ازدادگاه تقاضا نماید و محکمه دلایل را موجه دانسته،حکم به انحلال شرکت بدهد.
۷. درصورت فسخ یکی از شرکاء
۸. درصورت ورشکستگی یکی از شرکاء
۹. درصورت فوت یا محجوریت یکی ازشرکاء مطابق ماده ۱۳۹ و۱۴۰ قانون تجارت که بیان می دارند :
ماده ۱۳۹ : « درصورت فوت یکی از شرکاء، بقای شرکت موقوف به رضایت سایرشرکاء وقائم مقام متوفی خواهد بود.
اگرسایرشرکاء به بقای شرکت تصمیم نموده باشند، قائم مقام متوفی باید درمدت یک ماه ازتاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را اعلام نمود، نسبت به اعمال شرکت درمدت مزبور، درنفع وضرر،شریک خواهد بود.
ولی درصورت اعلام عدم رضایت، درمنافع حاصله درمدت مذکور شریک بوده ونسبت به ضررآن مدت، سهیم نخواهد بود. سکوت تا انقضای یک ماه درحکم اعلام رضایت است.»
ماده ۱۴۰ قانون تجارت : « در مورد محجوریت یکی از شرکاء مطابق ماده فوق عمل خواهد شد.»
ب : فسخ شرکت تضامنی :
ماده ۱۳۷ قانون تجارت می گوید: فسخ شرکت درصورتی ممکن است که دراساسنامه این حق از شرکاء گرفته نشده وناشی از قصد خسارت نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل ازفسخ کتباً به شرکاء اعلام شود. اگر موافق اساسنامه باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود، فسخ درموقع ختم محاسبه سالیانه به عمل می آید.
بدین ترتیب برای امکان انحلال شرکت تضامنی دراثرابطال یکی از شرکاء کسب شریط زیرضروری است :
۱. حق فسخ شرکت دراساسنامه ازشرکاء گرفته نشده باشد.
۲. تقاضای فسخ شرکت کتبی باشد.
۳. تقاضای فسخ شرکت به شرکاء ابلاغ شده باشد. تلفیق این شرط با شرط دوم این اندیشه را تقویت می نماید که استفاده ازحق فسخ باید به موجب اظهارنامه رسمی انجام پذیرد تاهم کتبی باشد وهم رسماً ابلاغ به شرکت به عمل آید.
۴. تقاضای فسخ شرکت ناشی ازقصد خسارت به شرکاء نباشد.
۵. تقاضای فسخ شرکت باید شش ماه قبل ازانحلال شرکت دراثر فسخ به عمل آید.
۶. چون به درخواست صریح قوانین مالیاتی، باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شده اظهارنامه مالیاتی به ضمیمه ترازنامه وحساب سود و زیان وصورت دارایی شرکت و حساب دوره عملکرد درمواعد مقررقانونی به حوزه مالیاتی داده شود، والا مالیات بردرآمد شرکت به طورعلی الرأس( از روی میل و اراده) صورت می گیرد. لذا به اعتبار رسیدگی الزامی سالیانه به حساب های شرکت باید تقاضای فسخ شرکت بعد ازپایان سال مالی و درموقع ختم محاسبه سالیانه به موقع اجرا گذاشته شود. درنتیجه اگر رسیدگی مذکورمدتی بیش ازشش ماه لازم داشته باشد،اجرای تقاضای پس ازانقضای آن مدت صورت خواهد یافت.
بدیهی است درصورت عدم حصول شرایط فوق الذکر، درخواست یکی ازشرکاء روشن میگردد.
• شرکت نسبی :
ماده ۱۸۳ قانون تجارت می‌گوید :
شرکت نسبی شرکتی است که برای امورتجارتی درتحت اسم مخصوص، بین دو یا چند نفرتشکیل ومسئولیت هریک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که درشرکت گذاشته اند.
انحلال شرکت نسبی و فسخ آن
• موارد انحلال شرکت نسبی :
برخی ازموارد انحلال شرکت نسبی نیزهمانند موارد انحلال شرکت تضامنی می باشد که درفوق به ذکرآن پرداختیم، اینک به بررسی ورشکستگی واخراج شریک ازشرکت نسبی که ازموارد دیگرانحلال این شرکت می باشد می پردازیم.
• ورشکستگی شرکت نسبی :
زمانی ممکن است بعد ازانحلال شرکت معلوم شود که شرکت نسبی ورشکسته بوده،دراین صورت طبق ماده ۱۲۷ قانون تجارت :
به ورشکستگی شرکت نسبی بعد ازانحلال نیزمی توان حکم داد. مشروط براین که دارایی شرکت تقسیم شده باشد.
به موجب ماده ۱۸۹ ناظر به ماده ۱۲۸ قانون تجارت : ورشکستگی شرکت ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکاء، و ورشکستگی بعضی از شرکاء ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد‌‌.
• اخراج شریک از شرکت نسبی :
یکی دیگر ازموارد انحلال شرکت نسبی این ماده است که می گوید :
هرگاه دلایل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکای معین باشد، دادگاه می تواند به تقاضای سایر شرکاء به جای انحلال حکم اجراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.( ماده ۱۸۹ قانون تجارت)