• شرکت تعاونی :
یک شرکت تعاونی یک انجمن ثبت شده مستقل و وظیفه مند متشکل از افراد است با یک پیوستگی معمول از علایق، که به طور داوطلبانه با یکد یگر برای رسیدن به نیازهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود و استفاده از مشارکت مساوی از سرمایه مورد نیاز مشتری شدن محصولات و خدماتشان و پذیرش سهم منصفانه ای از ریسک و منافعی که بر اساس اصول پذیرفته شده بین المللی متقبل شده اند، متحد شده اند.
• انواع شرکت های تعاونی :
قانون بخش تعاونی انواع شرکت های تعاونی و شرایط عضویت هر کدام از آنها را معین نکرده و انواع شرکت های تعاونی مصرحه در قانون شرکت های تعاونی را نسخ ننموده است و فقط جهت تعیین اولویت ها و ارائه خدمات و استفاده از سهمیه دولتی و حمایت های دولت، قانونگذار تعاونی های کشاورزی و دامپروری، پرورش و صید ماهی، صنایع مربوط به شیلات، صنعت (به طور عموم) ، معدن، عمران شهری، روستایی و عشایری را جزء تعاونی های تولیدی، و به طور کلی تعاونی هایی را که نیاز مشاغل تولیدی یا مصرف کنندگان عضو خود را برطرف می سازند تعاونی های توزیعی نامیده است.
اما درماده 18 قانون شرکت های تعاونی مصوب 1350 کلیه تعاونی های نام برده شده در سه رشته به شرح ذیل طبق بندی شده اند:
1- رشته کشاورزی: شامل تعاونی های کشاورزی و روستایی
2- رشته مصرف: شامل تعاونی های مصرف کنندگان- مسکن- اعتبار و آموزشگاه ها
3- رشته کار و پیشه: شامل تعاونی های کار، تعاونی های حُرف و صنایع دستی، تعاونی های صنایع کوچک، تعاونی های تهیه و توزیع، تعاونی های مشاغل آزاد و تعاونی های صیادان
تبصره 1- هر یک از شرکت های تعاونی در رشته های مصرف یا کار و پیشه که با عضویت کارگران و سایر کارکنان صنایع و خدمات و حرف تشکیل شود و حداقل سه چهارم اعضای شرکت نزد سازمان بیمه های اجتماعی بیمه باشد شرکت تعاونی کارگری خوانده می شود.
تبصره 2- جمع بین هدف ها و عملیات انواع شرکت های تعاونی از یک رشته یا از رشته های سه گانه فوق در صورت ممکن خواهد بود که به سبب اوضاع و احوال و شرایط خاص و مقتضیات محلی مجوز آن قبلاً از وزارت تعاون و امور روستاها تحصیل شده باشد و این شرکت ها می توانند عضویت اتحادیه های تعاونی رشته های مربوط را نیز داشته باشند.
• شرکت تعاونی چند منظوره :
علاوه بر انواع شرکت های تعاونی که در قانون شرکت های تعاونی و قانون بخش تعاونی احصاء شده است؛ تبصره 2 ماده 8 قانون بخش تعاونی از شرکت تعاونی چند منظوره نام برده است.
• اهداف و مقاصد شرکت های تعاونی چند منظوره :
اهداف و مقاصد شرکت های تعاونی چند منظوره در قانون بخش تعاونی معلوم و مشخص نشده است، مع هذا، و با توجه به مقصود قانونگذار می توان اهداف و مقاصد شرکت های مزبور را، با در نظر گرفتن نوع احتیاج و هدفی که شرکت تعاونی به خاطر آن تشکیل شده، آمیزه ای از اهداف و مقاصد شرکت های تعاونی مختلف دانست. مثلا، چنانچه کارگران یک کارخانه یا اهالی یک محل بخواهند نوعی شرکت تعاونی تشکیل دهند که احتیاجات آنها را هم در زمینه تهیه کالا و هم تأمین مسکن برطرف سازد، اهداف و مقاصد آن را می توانند با توجه به شرکت های تعاونی مصرف و مسکن تنظیم کنند.
• حوزه عمل و شرایط عضویت در شرکت های تعاونی چند منظوره :
شرایط عضویت در شرکت های تعاونی چند منظوره در قانون بخش تعاونی مسکوت مانده است. به نظر می رسد که، با توجه به حوزه عمل و منطقه جغرافیایی هر کدام از این نوع شرکت های تعاونی، کلیه افراد حائز شرایط عضویت در شرکت می توانند با خرید سهام وارد شرکت شوند؛ مانند کارگران فلان مجتمع صنعتی یا اهالی فلان محل مسکونی. در این گونه شرکت ها، با توجه به کثرت افرادی که خواهان عضویت یا دریافت خدمات هستند، بر خلاف شرکت های تولیدی (که لزوماً می بایستی در شرکت شاغل باشند)، همه می توانند بدون اینکه در شرکت کار کنند یا شغلی داشته باشند به عضویت شرکت پذیرفته شوند؛ لیکن، بنا بر متن صریح تبصره قانونی مذکور، هیأت مدیره و مدیر عامل باید از میان اعضای شاغل انتخاب شوند.
• مدارک مورد نیاز جهت تشکیل و ثبت شرکت های تعاونی به بیان ذیل می باشد :
مدارک لازم برای تأسیس تعاونی :
- سه قطعه عکس
- فتوکپی شناسنامه و مدارک تحصیلی اعضاء
- گواهی عدم سوء پیشینه کیفری تهیه شده ازمراکز پلیس + 10
- تصویر گواهی پایان خدمت نظام وظیفه عمومی یا معافیت برای آقایان
• مدارک مورد لزوم به منظور ثبت تعاونی :
- دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی
- مجوز اداره تعاون
- لیست اسامی و امضاء اولین هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان
- قبولی کتبی اعضاء اولین هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان
- رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون
- صورتجلسه اولین هیأت مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیأت مدیره، انتخاب صاحبان امضاء مجاز و اسامی و مشخصات آنها و مدیرعامل
- صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان
- تقاضانامه و شرکت نامه که به صورت اوراق چاپی توسط اداره ثبت شرکت قرار می گیرد
- اساسنامه مورد تصویب شرکت تعاونی
- لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان.